Το βότανο που έμαθε να ζεί στα ψηλά, πως θα μπορούσε να μην είναι στη κορυφή των πιο ευεργετικών φαρμακευτικών φυτών!

Βότανα Κωνσταντίνος Λιαρετίδης, τα πάντα για τα βότανα

   Έλληνες και Ισπανοί, έχουν τη πρωτιά σε κατανάλωση βουνίσιου τσαγιού ή επιστημονικά του Σιδερίτη. Το κόσμημα των ορεινών περιοχών της Μεσογείου, αποτέλεσε φάρμακο όταν ακόμα δεν υπήρχαν φαρμακεία και αποτελεί στοιχείο των σημερινών φαρμάκων κατά πολλών παθήσεων και ασθενειών. Η επιστήμη δεν σταματά να ερευνεί και συχνά να παρουσιάζει τις ευεργετικές για τον άνθρωπο δράσεις του φαρμακευτικού φυτού Σιδερίτη.

   Ο Θεόφραστος ο Ερέσιος (371 - 287/5 π.Χ.) ήταν Φιλόσοφος, διάδοχος και συνεχιστής του έργου του μεγάλου Αριστοτέλη. Αναφέρεται σε λίγα σωσμένα περί βοτάνων έργα του στον σιδερίτη, που θεράπευε τις πληγές από σιδερένια αντικείμενα. Την ίδια αναφορά κάνει και ο Διοσκουρίδης (40 - 90 μ.Χ.), ο γιατρός, ο φαρμακολόγος και βοτανολόγος από την Κιλικία. 

  Αν κοιτάξει κανείς σε ανώνυμα ανά τους αιώνες χειρόγραφα λαϊκής βοτανολογίας, δεν θα βρεί σχεδόν κανένα κείμενο που να μην αναφέρεται στον σιδερίτη, κοινός τσάι βουνού, που μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα υπήρχε σε κάθε ελληνικό σπίτι. Σήμερα, πότε με την επιστημονική του ονομασία Σιδερίτης και πότε με τη λαϊκή του ονομασία, το αναγνωρίζουν όλοι μετά από μια περίοδο λησμονιάς. Ένα βότανο στολίδι για τους λάτρεις των ορεινών περιοχών, κάυχημα των κατοίκων στις περιοχές που αυτοφύεται και σπουδαίο ανάμεσα σε εξαιρετικά φαρμακευτικά φυτά.

Στα βουνά της Ελλάδας εντοπίζονται περίπου 17 είδη με σημαντικότερα τα εξής: Βλάχικο, του Μαλεβού ή τσάι Ταΰγετου, Ολύμπου, Παρνασσού ή τσάι του βελουχιού, Κρήτης γνωστό ως Μαλοτήρα ή Καλοκοιμηθιά, και  της Εύβοιας.

Μια σειρά μελετών που έχουν διεξαχθεί κατά καιρούς τόσο σε φυτικά εκχυλίσματα του γένους Sideritis όσο και σε χημικές ενώσεις που απομονώθηκαν από αυτά για να εκτιμηθούν οι θεραπευτικές τους ιδιότητες απέδειξαν ότι επιδρά ευεργετικά σε κρυολογήματα, φλεγμονές του ανώτερου αναπνευστικού την καταπολέμηση της δυσπεψίας και των γαστρεντερικών διαταραχών, είναι αντισπασμωδικό, αναλγητικό, επουλωτικό, αντιοξειδωτικό και αγχολυτικό.

   Στην λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιείται ως ευστόμαχο, θερμαντικό, τονωτικό, διουρητικό, αποτοξινωτικό και εναντίον των κρυολογημάτων. Πιστεύεται ότι είναι ευεργετικό για τα αιμοφόρα αγγεία της καρδιάς. Το αφέψημα από τα υπέργεια τμήματα χρησιμοποιείται για τα κρυολογήματα, για τις παθήσεις του αναπνευστικού και για τις παθήσεις του ουροποιητικού, αφού είναι καλό διουρητικό. Το αφέψημα με ξυλαράκια κανέλλας και μέλι είναι μαλακτικό και αντισηπτικό για το βήχα. Στην Ισπανία επίσης χρησιμοποιούνται διάφορα αυτοφυή είδη στη λαϊκή θεραπευτική, κυρίως για μακροχρόνια θεραπεία φλεγμονωδών καταστάσεων.